Karel (van Egmont) van Gelre (1467 - 1538)

Charles of Egmond (9 November 1467 – 30 June 1538) (Karel van Egmont in het Nederlands) was Duke of Guelders and Count of Zutphen between 1492 and his death. He was the son of Adolf of Egmond and Catharine of Bourbon. He was a major protagonist in the Frisian peasant rebellion and the Guelderian Wars.

In 1519, Charles married young Elisabeth of Brunswick-Lüneburg (b.1494-d.1572), daughter of Henry I of Lüneburg, Duke of Brunswick-Lunebourg and Marguerite of Saxony. The marriage remained childless. Charles however fathered several illegitimate children.

His only legitimate (twin) sister, Philippa, Duchess of Lorraine (1467–1547), survived him and died during the reign of her great-grandson, Charles III, Duke of Lorraine (1543–1608).

Sources

• Wikipedia: Charles II, Duke of Guelders (http://en.wikipedia.org/wiki/Charles_II,_Duke_of_Guelders : accessed 21 Oct 2013)
• Karel van Egmont heer van Gelre

• Karel van Gelre was de zoon van Adolf van Egmont, hertog van Gelre en graaf van Zutphen, en Catharina van Bourbon. Hij werd geboren in Grave en overleed in Arnhem, hij ligt begraven in de Sint-Eusebiuskerk te Arnhem.
• Karel was zes jaar oud toen Bourgondische troepen onder leiding van Karel de Stoute Nijmegen onder de voet liepen. Hij werd als gijzelaar meegevoerd en grootgebracht aan het Bourgondische hof. Als jonge ridder vocht hij in het leger van Maximiliaan van Oostenrijk tegen de opstandige Vlaamse steden en tegen de Fransen. Die maakten hem krijgsgevangen en in de jaren aan het Franse hof werd hij omgevormd tot bondgenoot tegen de Bourgondiërs.

• Hij werd na 1473 opgevoed onder toezicht van Karel de Stoute en later van Maximiliaan van Oostenrijk.

• Hij geraakte in 1487 bij Béthune in Franse krijgsgevangenschap en werd in maart 1492 losgekocht door de Gelderse steden en gehuldigd als hertog van Gelre(1492-1538),graaf van Zutfen, graaf van Kessel en graaf van Egmond.

• Daarna begon een eindeloze oorlog voor het behoud van de zelfstandigheid van Gelre tegen de opdringende Habsburgse macht.

• De dood van Karel de Stoute, in 1477 bij Nancy, had het einde betekend van het Bourgondische bestuur in Gelre. De Geldersen belastten Adolfs zuster Catharina met het bewind, eerst ten behoeve van de gevangen Adolf en na diens dood (1477) ten behoeve van zijn zoon,de jonge Karel van Egmont, die in 1492 zelf het bestuur aanvaardde nadat hij uit Franse gevangenschap was losgekocht.Bij zijn terugkomst in Gelre werd Karel gehuldigd en als hertog erkend.Zijn gebied bestond op het hoogtepunt uit Gelre,Graafschap Zutphen, Overijssel, Drenthe, Friesland en Groningen

• Tijdens zijn regering werd de zelfstandigheid van Gelre bedreigd door de Habsburgers in de persoon van keizer Karel V. Karel van Gelre wist zich gesteund door zijn veldheer Maarten van Rossum en kon de ongelijke strijd, die bekendstaat onder de naam Gelderse Oorlogen, nog enige tijd volhouden, maar moest uiteindelijk het hoofd buigen. Dit markeert een belangrijke fase in de vorming van de Nederlandse staat als geografische eenheid. Karel van Gelre was in feite de laatste zelfstandige feodale heerser in de Nederlanden.

• Karel bezat een groot politiek inzicht, door zijn tegenstanders als sluwheid gezien, waardoor hij precies wist wanneer hij toe moest geven en vrede sluiten en wanneer hij de gesloten overeenkomst weer kon verbreken. Ook wist hij optimaal gebruik te maken van de Europese machtsverhoudingen door Franse steun in te roepen. Zo trok hij zich niets aan van een bemiddelingspoging van de Duitse vorsten waar hij zelf om had gevraagd, toen de uitkomst daarvan hem niet aanstond: volgens hen had hij juridisch gezien geen recht op de hertogstitel.

• In 1502 probeerde Karel van Gelre zich van Huissen meester te maken, een enclave van het hertogdom Kleef. Hij belegerde de stad, maar omdat de Rijn vlak langs Huissen stroomt kon er gevist worden, zodat de Huissenaren geen honger leden. Na een veldslag waarin de Gelderse troepen verslagen werden, was Huissen ontzet, iets dat elk jaar nog wordt gevierd.

• In 1504 kon Karel niets anders doen dan zich overgeven en vrede sluiten met de Habsburgers in de persoon van de Filips de Schone. Deze had in 1502 al Arnhem veroverd. Karel moest zich in het kasteel van Rozendaal vernederen door voor Filips te knielen: de 'knieval van Rozendaal'. Een voorwaarde van de overeenkomst was dat Karel uit Gelre werd verbannen en in Spanje bij het Spaanse hof moest verblijven.

• Hij reisde naar Antwerpen om zich in te schepen maar toen de kust in 1505 weer veilig was, omdat Filips naar Spanje was vertrokken, keerde hij weer naar Gelre terug om zijn regering als hertog voort te zetten. Toen Filips in 1506 in Spanje overleed, werd het pokerspel van Karel beloond. In de daaropvolgende jaren wist hij de troepen van Margaretha van Oostenrijk, die door haar vader Maximilaan van Oostenrijk als landvoogdes was aangesteld, te verslaan en Gelre stukje voor stukje terug te veroveren.

• In 1513 moesten de Habsburgers hem als hertog erkennen. Het jaar daarna slaagde Karel erin, door soldaten de stad binnen te smokkelen, Arnhem terug te veroveren.

• In 1515 besteeg Karel V de troon van Spanje en kreeg Karel van Gelre het moeilijk. Maar door het bondgenootschap met Frankrijk en de strijd die de Habsburgers op andere fronten moesten leveren kon Karel het lang volhouden.

• In 1522/1523 wist hij Groningen, Drenthe en Friesland onder zijn invloed te brengen. Zijn legerleider Maarten van Rossum plunderde in 1528 zelfs Den Haag, maar daarmee ging hij volgens Karel V en Margaretha van Oostenrijk over de schreef. Zij brachten een grote troepenmacht op de been en nog in datzelfde jaar werd de voor Gelre ongunstige Vrede van Gorinchem voorgelegd, die overigens niet werd getekend. Gelre werd wederom onder druk gezet en in 1536 werd nagenoeg hetzelfde verdrag wederom voorgelegd als het Verdrag van Grave, dat als grootste verschil had dat het niet de passage bevatte waarin werd vastgelegd dat de gebiedsdelen terug zouden gaan naar de Roomse keizer als de hertog van Gelre kinderloos zou sterven .

• Karel trouwde op 7 december 1518 in Celle met Elisabeth von Braunschweich-Lüneburg (1494-1572), dochter van hertog Hendrik VII von Braunschweich-Lüneburg en Margaretha van Saksen. Dit huwelijk bleef kinderloos.

• Na de dood van Karel van Gelre in 1538 kwam het hertogdom aan hertog Willem van Kleef. Deze werd echter in 1543 bij het Tractaat van Venlo gedwongen het hertogdom af te staan aan Karel V. Dat was tegen de afspraak; maar met het wegvallen van Karel van Gelre en diens bekwaamheid in politieke en militaire aangelegenheden restte Willem V van Kleef niet veel meer dan zich terug te trekken naar Gulik en Kleef.

• Men kan de strijd van Karel tegen de Habsburgers als de voorloper van de Tachtigjarige Oorlog zien. Immers, de strijd van lokale heersers tegen verre buitenlandse overheersers, die ook nog voortvloeide uit de Hoekse en Kabeljauwse twisten, werd in de Opstand voortgezet. Net als Willem van Oranje overigens was Karel tolerant jegens andersgelovigen.

• 10 Nov 1467
• Karel van Gelre
• Enderstein, Maria van van Zuyderstein,b. Abt 1470,

Sources

• Geschiedenis Gelre
• Grave
• van Gelre genalogie
• Busken Huet - Het land van Rembrand
• Spies, J. Ingen, K. van (1984) Tabula Batavorum, Verdwenen kastelen in de Betuwe, Huis Geldersweert te Ingen, p. 22/24
• A.L.G. Bosboom-Toussaint, Het Huis Lauernesse, dl II pg 98