Project: Suid Afrikaanse Portaal/Help Suid Afrikaans 1

Suid Afrikaanse Portaal Hulp

Wie mag op WikiTree lees en skryf?

As jy nie reeds 'n Wiki Genealoog is nie, is jou regte so beperk dat jy liewer nie hierdie hulpblad moet lees nie; dit gaan jou net frustreer. Gaan lees die erekode, onderteken dit en verwerf sodoende die twee balkies Honor Code Signatory en Wiki Genealogist. Beter nog, doen boonop die pre-1700 kitskursus en verwerf die balkie Pre-1700 Certified. Baie min Suid-Afrikaanse profiele is so oud, maar by ons is alles wat jy daar leer, steeds van toepassing op profile tot 1806.

Profielbestuurders en binnekringe

Elke profiel op WikiTree het 'n aantal profielbestuurders en 'n binnekring ("trusted list").

• Profielbestuurders het volle regte oor 'n profiel en is ex officio lede van die binnekring. Hulle kan profiele redigeer, ander Wikitree-lede tot die binnekring toelaat, verdere profielbestuurders aanstel, en hulself as profielbestuurders afhaal (ander ook, maar moenie). Daar is drie maniere om 'n profielbestuurder te word: jy kan 'n nuwe profiel skep, iemand anders kan jou aanstel, of jy kan 'n wesie, d.w.s 'n profiel wat geen bestuurder meer het nie, aanneem. Vir laasgenoemde goeie daadjie sal jy 'n balkie as ruimhartige genealoog verkry.

• Die binnekring kan alles op die profiel lees en redigeer, maar nie verdere mense tot die binnekring toelaat nie. Hulle kan wel hulself van die binnekring afhaal. Die profiele waar jy in die binnekring is, vorm jou uitkyklys ("watchlist"). As enigiemand iets op een van hulle verander, al is dit net 'n openbare kommentaar, stuur WIkiTree vir jou 'n e-pos.

Privaatheidsvlakke

Lees- en skryfregte buite die binnekring hang af van die profiel se privaatheidsvlak. Dit word met 'n oop of toe slotjie en 'n kleurkode op die profiel aangedui. Van minste tot meeste privaat is daar:

Daar is beperkings op watter privaatheidsvlakke 'n persoon mag hê, bv 'n lewende persoon moet privaat wees, 'n Wiki-genealoog mag nie ongelys wees nie, en iemand wat meer as 150 jaar gelede gebore is of 100 jaar reeds oorlede is, moet oop wees.

Privaatheidsvlakke word outomaties deur WIkiTree gestel wanneer die profiel geskep word. Slegs profielbestuurders kan die privaatheidsvlak van 'n profiel verstel.

Profielbeskerming

Die projekleiding van SA Roots het, soos ander projekte, as organisasie sy eie WikiTree ID en profiel wat as 'n projekbestuurder kan optree.

So gou as wat daar 'n primêre rekord (dws geboortesertifikaat, doopregister of familiebybel) met die persoon se volle name en geboortedatum op 'n oop profiel geplaas is, kan die profiel beskerm word deur dit die klassifikasie PPP ("Project Protected Profile") te gee.

Die motivering is dat werk wat goed nagevors en deeglik bevestig is, nie sommer deur enigiemand met 'n sekondêre bron in die hand omgekrap kan word nie. Dit bring sekere gevolge mee.

• Dit is nie meer "jou" profiel alleen nie, al was jy die skepper daarvan en al het jy 99% van die werk daaraan gedoen. sal jy versoek word om die projek mede profiel bestuurder te maak, maar die profiel bestuurder bly aan as bestuurder en het nog kontrole oor veranderings en samesmeltings. Indien daar meer as een bestuurder is - bly die bestuurder wat die meeste werk aan die profiel gedoen het aan as hoof bestuurder, met die projek as medebestuurder. Die ander skuif na die vertrouenslys.
• Die profiel is nie meer ten volle oop nie: die WikiTree ID, geboortevan en onmiddellike familielede word beskerm sodat net profielbestuurders dit mag verander.
• As iemand buite die vertrouenslys probeer redigeer, is dit nie verbode nie, maar daar verskyn gedurig boodskappe wat jou versoek om met projekbestuur te skakel as jou veranderinge wesenlik is.
• Projekleiers het die reg om oor jou kop te gaan as jy nie wil saamwerk nie, maar dit sal so ver as moontlik gedoen word nadat daar met die profiel bestuurder oorleg gepleeg is, slegs as die punt van totale onredelikheid bereik word sal die projek leiding neem en die kennis uit bronne verkry, gebruik om ingeligte besluite te maak.
• Strenger standaarde geld vir die uitleg van die biografie, die manier waarop plekname aangegee word, ensovoorts.

Dis dalk swaar om afstand te doen van iets wat jy dalk as jou lewenstaak beskou het. Dink só daaraan:

• Jy verloor nie jou reg om op die profiel te werk nie, jy mag net nie meer sonder konsultasie aan die gegewens wat ander profiele ook raak, verander nie.
• Jy verwerf kollegas wat nes jy in kennis gestel word as daar aksie op die profiel is.
• As jy sou wegval, bly jou nalatenskap behoue.

As jy nie saamstem nie, kan jy kontroleer of die projekbestuurders die vier kriteria waaraan die projek moet voldoen toegepas het:

1. Dit moet binne die bestek van die projek val.
2. Meer as 200 jaar gelede gebore, of 'n bekende figuur.
3. As daar duplisering is, kan slegs die profiel met die laagste volgnommer beskerm word.
4. As daar nie duplisering is nie, moet die profiel as omstrede beskou kan word.

Bostaande is egter slegs die algemene WikiTree-riglyne, en projekbeskerming word in die geval van die projek S A Roots ook om ander redes ingespan, soos om ongewone spellings van 'n geboortenaam te beskerm al word daar nie aan vereistes 2 en 4 voldoen nie.

'n Deeglike uiteensetting verskyn in Bea Wijma se gouester-antwoord op die vraag of afgeronde profiele spesiaal onderskei moet word.

Skep van nuwe profiele

Dit is moontlik om 'n losstaande profiel te skep, maar WikiTree hou nie daarvan nie en kan dit selfs na 'n tydjie sommer net afhaal. Die makllikste is om 'n nuwe profiel vanuit 'n ander profiel te skep, dws die profiel van die vader of moeder, of van 'n eggenoot, broer, suster of kind van 'n bestaande persoon.

WIkiTree sal as 'n reël die privaatheidsvlak van 'n profiel dieselfde probeer maak as dié van die profiel waaruit dit geskep is, en as dit vanweë die reëls onmoontlik is, so naby as moontlik daaraan. Dit beteken dat die privaatheidsvlak van 'n gestorwe persoon wat minder as 150 jaar gelede gebore is, enigiets van Publiek tot Rooi Privaat kan wees.

As jy 'n broer of suster skep van iemand wat nog nie 'n pa het nie, gaan WikiTree outomaties 'n onbekende pa met die regte van skep. Dis dus 'n goeie idee om liewer self daardie pa eerste te skep.

WikiTree gaan jou gewoonlik eers kans gee om die nuwe bloedverwant as die WikiTree ID van 'n bestaande profiel in te vul. Gewoonlik weet jy nie van so 'n profiel nie. Daarna wil WikiTree die volgende inligting hê:

• Voornaam :Tik die volledig naam in die veld, Ons maak nie van middel name gebruik nie
• Geboortevan : Verkieslik soos aangetoon in primêre dokumente
• Huidige van (indien anders as van by geboorte)
• Geboortedatum
• Sterfdatum
• Plekname: Sien lys van histories korrekte plekname hier

Jy moet iets doen by almal behalwe "Huidige van", al is dit net om "Onseker" te klik. Dis beter om niks in te vul nie as "voor" of "na" met 'n onsinnig onrealistiese jaartal. Byvoorbeeld, gestel jy het 'n kind wat as minderjarig aangegee word op 'n sterfkennis van 1939, toe die vader op ouderdom 56 gesterf het. Moenie "voor 1939" as geboortedatum invul nie. Inteendeel, oorweeg dit sterk om nie nou al die profiel te skep nie, maar eers as jy na nog navorsing meer weet.

WikiTree wil baie seker wees dis nie 'n reeds bestaande profiel nie, en gaan dikwels nou kom met 'n aantal voorstelle oor wie dalk tog die betrokke persoon kan wees. Dis dikwels simpel voorstelle: Johan Marais wat in ongeveer 1883 gebore is, is nie John Marsh wat in 1887 in New Haven, Connecticut, gebore is nie. Byt net vas en tik al daardie boksies wat sê nee, nie hy nie. Maar so nou en dan is dit die regte persoon en jy kan "set as father" klik.

'n Verwarrende ding wat dan kan gebeur, is dat WikiTree fout te vind het met hoe daardie profiel opgesit is. Boodskappe soos "Marais-472 has more than one given name" spring op. Kies telkens die knoppie wat sê gaan voort.

Onderaan die vorm is twee kissies wat jy verkieslik albei moet invul, anders doen WikiTree dit vir jou op 'n aspris-onbevredigende manier (mense moet kan sien jy het jou plig versuim, nè?).

Die inhoud van eerste, "Notes", sal onder die hofie "Biography" op die profiel kom, die tweede onder "Sources". Die gedagte is dat die biografie meer oor die persoon vertel as wat die blote datums kan sê, met verwysings na die bronne, wat dan volledig in die bronnelys sal verskyn. Terwyl ons nou Afrikaans praat met mekaar: so gou as wat jy 'n nuwe profiel gebêre het, maak hom weer oop en verander "Sources" na "Bronne".

As jy versuim om 'n bron by te sit wanneer jy 'n nuwe profiel skep, sal WikiTree outomaties die profiel as "Unsourced" brandmerk. Die WikiTree-waghonde draf elke nou en dan deur die lys van sulke profiele. Jy wil nie hê hulle moet jou naam as profielbestuurder op so 'n profiel sien nie. Sit 'n bron in, al is dit net "Persoonlik aan my meegedeel deur Oom Kalie Spekskiet op 26 Desember 2016".

Geboortevanne

'n Persoon op WikiTree kan enige aantal vanne hê. Daarvan is die belangrikste twee die geboortevan ("Last Name At Birth", afgekort na LNAB) en die huidige van (dws laaste in die geval van 'n gestorwene). Laasgenoemde word deur WikiTree gebruik om kort name vir mense op te stel, bv. "Ronel G. Olivier", maar speel origens nie 'n groot rol nie.

Die geboortevan is egter belangrik, want dit word gebruik om 'n unieke WikiTree ID te vorm. Dit bestaan uit jou geboortevan, 'n strepie en 'n volgnommer, bv. "Van_Heerden-335". Let op die onderstreepsimbool om 'n spasie in die van voor te stel (dis net soms nodig, maar nooit verkeerd nie). Hierdie ID kom voor in die naam van jou tuisblad, bv. Van_Heerden-335 en word boonop deur WikiTree gebruik om kruisverwysings na 'n persoon te maak. Die geboortevan affekteer dus tipies etlike profiele en moet nie sommer goedsmoeds verander word nie. Die ander vanne maak nie so baie saak nie.

Jy moet veral jou eie WikiTree ID onthou. Vir die meeste praktiese doeleindes tel dit as jou eintlike naam.

Ontsyfer van ou handskrifte

Vroeër of later gaan jy die vreugdes en frustrasies van handgeskrewe dokumente ontdek. Die tikmasjien het eers laat in die 19de eeu in gebruik gekom, maar selfs lank daarna is die meeste dokumente wat oor ons pad kom, met die hand geskryf, darem soms op gedrukte vorms.

Daar is 'n paar historiese feite wat 'n mens in ag moet neem.

• Daar was vroeër twee letters s : die lange en die ronde. Wanneer daar twee s'e na mekaar in 'n woord voorkom, was die eerste een lank en die tweede een rond, en vanne lyk dan soos bv Baſson of Viſser. Nou moet jy nie gaan sê die persoon se van is Bafson of Vifser nie; jy neem daardie skryfkonvensie in ag en spel die van Basson of Visser want in die alfabet tot jou beskikking is dit die letters wat ons het.
• In moderne Afrikaans benut ons opsionele aksente om beklémtoning aan te dui, aksente wat nié deel van die spelling van die woord uitmaak nié. Destyds is leestekens om verwarring tussen eenders-lykende letters uit te skakel, gebruik. Jy kan miskien uit jou laerskooldae onthou hoe die woord "minimum" byna onleesbaar in loopskrif is as jy die kolletjies op die i's uitlaat. Nou ja, geen respektabele skriba uit die 18e of 19e eeu sou die "u" net so kaal gelos het nie. Hulle sou "minimŭm" of "minimúm" of "miniműm" geskryf het. Die vorm van die merkie is nie ter sake nie (die eerste een is eintlik reg), maar dát daar 'n merkie is, is wat tel. Net soos in die geval van die lang s neem ons dit in ag en skryf die naam as "Augustus" al lyk dit asof die skriba "Aŭgŭstŭs" neergepen het.
• Daar is 'n aantal uitsonderings op bostaande reël as gevolg van die feit dat etlike Europese tale sulke simbole vir bepaalde klanke aanwend, met die gevolg dat vanne soos Kotzé, Grové, Müller, Lätti en Göldner daardie klanke bevat. Die onderskeid tussen "y" en "ij" in vanne soos "Van Zijl" en "Snijman", hoewel met letters gemaak en nie met aksente nie, val ook in daardie kategorie. Hierdie tekens is nie opsioneel nie: draers van daardie vanne is uiters gesteld op die onderskeid. 'n Mens moet dus noukeurig wees met hulle voorouers! Een ding wat egter seker is, is dat die keuse net tussen "y" en "ij" lê. Daar is nie, en was nooit, 'n letter "ÿ" in Afrikaans of enige voorganger van hom nie (wel in sekere ou Franse name soos Savoÿe).
• Mense was egter nie altyd so gesteld op die presiese spelling van hulle vanne nie. Dikwels kon hulle nie self lees nie, en waar hulle kon, het dit nie so veel saak gemaak as vandag nie.

Transkripsie is 'n ingewikkelde saak en vereis duidelike beleidsvoorskrifte, deeglike beplanning en noukeurigheid. Daar is 'n tutoriaal met voorbeelde waar heelwat meer hieroor gesê word.

Spelling van die geboortevan

Daar is twee skynbaar teenstrydige voorskrifte in die WikiTree-riglyne

• Die algemene reël sê: Dit is gewoonlik die formele naam soos dit in amptelike dokumente ten tyde van die geboorte verskyn. Dit hoef egter nie presies wat in 'n geboorterekord staan, te wees nie, indien daar 'n spel- of ander fout in die dokument is, of die van ten tyde van die geboorte meer algemeen anders gespel is, of die persoon as baba aangeneem is en nooit die geboortevan gebruik het nie. Let op dat die spelling later in die persoon se lewe nie ter sake is nie.

• Die spesifieke reël sê: Vir mense wat binne 'n gevestigde projek kan val, raadpleeg die projeklede en slaan projek-spesifieke stylriglyne na. In die geval van ons nog ongevestigde projek moet hierdie stylriglyne nog geformuleer word.

Daar is nogtans 'n algemene WikiTree-gebruik dat 'n van nie in hoofletters gegee word nie. Party algemeen gebruikte Suid-Afrikaanse publikasies doen dit so, maar verander tog asseblief PRETORIUS na Pretorius. Ook moet voorsetsels almal in klein letters wees. Die van gaan as 'n reël weergegee deur WikiTree weergegee word met 'n voornaam of 'n voorletter, en dan is "Jan De Bruyn" verkeerd.

Onderskeid tussen SA Roots en sy KdGH-subprojek

Die subprojek Kaap de Goede Hoop is ouer as die oorkoepelende projek en het sy eie voorskrifte. In gevalle wanneer 'n persoon voor 1806 gebore is, kry daardie voorskrifte voorkeur bo ons s'n.

Daar is goeie redes om die riglyne anders te lê na 1806.

• Die Kaap was nie meer Hollands nie. WikiTree se voorskrifte vir mense van Nederlandse afkoms is uiters relevant vir profiele voor 1806, daarna toenemend minder so. Onder Engelse invloed het dit byvoorbeeld al hoe meer die gebruik geword dat 'n vrou se nooiensvan grotendeels verlore gaan na die huwelik.
• Die evolusie van Afrikaanse vanne het in die 1800s verlangsaam. In die tydperk 1652-1806 kon een en dieselfde persoon kon bekend staan as Signon of Villon, as Lorenz of Rostock, as Schalk of Van Merven, as Jansz of Van Rijnsburgh. Na 1806 is hulle byna deur die bank Viljoen, Lourens, Van der Merwe en Van Rensburg. Spellings soos Koetsee en Dupree het nog 'n ruk lank bly voortbestaan, maar na 1900 grotendeels verdwyn. Die insluiting van so veel spellingvariante as moontlik help om hierdie evolusie te karteer en nie-spesialiste daarvan bewus te hou, maar dit is nie meer 'n hoofoorweging nie.
• Vir mense wat in die 19de eeu gebore is, is daar dikwels nog familieherinneringe beskikbaar, en nasate voel besitlik daaroor.
• Voor 1806 was kerkregisters en die VOC-rekords die hoofbronne. Vanaf c.1835 het sterfkennisse bygekom, vanaf c.1910 dagblaaie, vanaf c.1960 gerekenariseerde sentrale rekords, vanaf c.1990 aanlyn-databasisse, en deesdae saamwerk-webblaaie en die sosiale media. Moderne amateur-genealoë hoef hulle feitlik nie van hulle stoele te lig nie.

Ons voorskrifte word tans gedebatteer en kan dus nie nou al hier verskyn nie.