Adelheid Emma Wilhelmina Theresia (Waldeck und Pyrmont) van Oranje-Nassau (1858 - 1934)

Queen consort of the Netherlands, Grand Duchess consort of Luxembourg

Queen Emma of the Netherlands

• Emma of Waldeck and Pyrmont (2 August 1858 – 20 March 1934) was Queen consort to William III, King of the Netherlands and Grand Duke of Luxembourg. An immensely popular member of the Dutch Royal Family, she also was Queen regent (1890–1898) and Queen Mother (1890–1934) of the Netherlands.

• Emma was born as Adelheid Emma Wilhelmina Theresia, Princess of Waldeck and Pyrmont on 2 August 1858 in Arolsen Castle in Arolsen, the capital of the small German principality of Waldeck and Pyrmont. She was the fourth daughter of George Victor von Waldeck-Pyrmont, Prince of Waldeck and Pyrmont and Princess Helene von Nassau.

• Her brother,Friedrich, was the last reigning Prince of Waldeck and Pyrmont. Her sister, Helena Frederica, would become the wife of Prince Leopold, Duke of Albany, a son of Queen Victoria and Prince Albert.

• Her maternal grandparents were William, Duke of Nassau and his second wife, Princess Pauline of Württemberg. Pauline was a daughter of Prince Paul of Württemberg and his wife Charlotte of Saxe-Hildburghausen.

• Paul was a son of Frederick I of Württemberg and his wife, Duchess Augusta of Brunswick-Wolfenbüttel. Augusta was the eldest daughter of Karl Wilhelm Ferdinand, Duke of Brunswick-Luneburg and Princess Augusta of Great Britain, elder sister of George III of the United Kingdom.

• When King William died Emma became Regent for her underaged daughter, Wilhelmina. She would remain Queen-Regent until Wilhelmina's eighteenth birthday.

Titles

• Her Serene Highness Princess Emma of Waldeck and Pyrmont (1858–1879)
• Her Majesty Queen Emma of the Netherlands, Princess of Waldeck and Pyrmont (1879–1890)
• Her Majesty (Dowager) Queen Emma of the Netherlands, Queen Regent (1890–1898)
• Her Majesty (Dowager) Queen Emma of the Netherlands, Queen Mother (1898–1934)

• Adelheid Emma Wilhelmina Theresia(Arolsen,2 augustus 1858 ,Den Haag,20 maart 1934),prinses van Oranje-Nassau,prinses van Waldeck-Pyrmont,was de tweede echtgenote van koning Willem III der Nederlanden van 7 januari 1879 tot zijn dood op 23 november 1890 en koningin-regentes der Nederlanden van 1890 tot 1898.Als regentes nam zij het koninklijk gezag waar,eerst enkele dagen voor de dood van haar echtgenoot,de daarop volgende jaren voor haar minderjarige dochter Wilhelmina,de koningin.

Emma with daughter Wilhelmina

• Koningin-Moeder Emma is in vele gedaanten te zien.Privé als lieve,maar strenge moeder en geliefde en betrokken oma,maar bovenal zien we Koningin-Moeder Emma als publieke figuur,bekommerd om volk en vaderland.Haar natuurlijke optreden en vastberadenheid heeft de dynastie weer populair gemaakt. Daardoor is zij met recht de “Redster van Oranje.”Koningin Emma kwam reeds op jeugdige leeftijd voor een opgave te staan die voor velen te zwaar zou zijn geweest.Ze sloeg er zich echter kordaat en met veel verve doorheen.

• Vóór ze de liefste oude dame van Europa werd stond Emma minzaam maar kordaat aan het roer van het schip van staat,legde ze de basis voor een nieuw imago van het Oranjehuis en plaatste ze een duidelijk stempel op de opvoeding van haar dochter Wilhelmina.Misschien was het haar sterke persoonlijkheid die haar tot deze krachtige aanpak aanzette,wellicht ook deed ze als niet-Neder landse van geboorte extra haar best.In elk geval zette ze op allerlei gebieden haar wil door en plaatste ze ook een duidelijk stempel op de opvoeding van prinses Wilhelmina.Naast dit alles werkte Emma vlijtig aan een nieuw imago van Oranje door samen met Wilhelmina systematisch bezoeken te brengen aan alle provincies en aan de grote steden.Ze bleek een aangeboren gevoel te hebben voor optreden in het openbaar,vooral als het om grote mensenmenigten ging. Toen ze tijdens een bezoek aan de stad Groningen zag dat de mensen-massa op de Grote Markt gevaarlijk begon op te dringen trok ze zich weloverwogen terug in het stadhuis,bang dat er iemand onder de voet zou worden gelopen.En toen de koninklijke trein eens een Zeeuws station voorbijreed waar veel mensen kennelijk al uren stonden te wachten gaf ze bevel te stoppen en terug te stomen zodat de menigte beide vorstinnen zon kunnen begroeten.In de kringen van notabelen bleek Emma zich minder zeker te voelen,getuige het feit dat ze haar toespraken in dat milieu altijd uitschreef,hoe ongecompliceerd de inhoud ervan ook was.

• Haar taak viel haar kennelijk zwaar,maar ze zag er wel de vruchten van.Toen ze in 1898 de kroon overdroeg aan Wilhelmina ging er een golf van sympathie voor de twee vorstinnen door het land.De monarchie stond sterker dan ooit.

• Emma was een van de zeven kinderen van George Victor,Vorst van Waldeck en Pyrmont,en Helena, Prinses van Nassau-Weilburg.Zij was het vierde kind en had vijf zusters en een broer. Haar grootmoeder van vaderszijde, Emma van Anhalt-Bernburg-Schaumburg-Hoym,naar wie ze was vernoemd,was een kleindochter van prinses Carolina van Oranje-Nassau en Karel Christiaan van Nassau-Weilburg,een prins uit de Walramse linie van het Huis Nassau.Haar grootvader van moederszijde,Willem van Nassau-Weilburg, was een kleinzoon van hetzelfde echtpaar.Emma stamde dus zelfs via twee lijnen van het Huis Oranje-Nassau af.

• De prinses groeide op in Schloss Arolsen.Zij had thuis een gedegen,brede,christelijke opvoeding genoten. Zij kreeg les in handwerken, tekenen en Franse literatuur.Thuis werd Frans gesproken.Ze was leergierig en sociaal bewogen.Haar Engelse gouvernante had haar goed op de hoogte gebracht van de arbeidsverhoudingen in die dagen. In haar jonge jaren bezocht zij met haar familie onder meer Zuid-Frankrijk, Engeland,Italië en Scandinavië.In de autobiografie van koningin Wilhelmina"Eenzaam maar niet alleen" schrijft Wilhelmina over haar moeders afkomst:"Haar ouderlijk huis was bepaald verlicht te noemen.Vooral,als men rekening houdt met het feit, dat de kleine hoven in Duitsland toen een halve eeuw of meer ten achter waren bij de gewone maatschappij." Emma vertelde in een interview uit 1929 dat haar moeder de spil van alles was en dat bij haar de praktijk van de opvoeding berustte.

• Emma's moeder overleed in 1888,waarna haar vader hertrouwde in 1891 met Louise van Sleeswijk-Holstein-Sonderburg-Glücksburg,die zeven maanden ouder was dan Emma.Met haar kreeg George Victor van Waldeck-Pyrmont nog één zoon.

• Voordat ze naar Nederland verhuisde kreeg Emma les in Nederlandse taal en geschiedenis, want ze wilde een Nederlandse worden en blijven.

• Willem III was oud genoeg om Emma's vader of zelfs haar grootvader te zijn.Bij hun verloving op 30 september 1878 in Arolsen was Emma twintig en Willem eenenzestig jaar oud.Ze trouwden op 7 januari 1879 in Schloss Arolsen en op 31 augustus 1880 werd er een dochter,Wilhelmina geboren.Zoals hiervoor reeds genoemd was Emma een verre verwante van haar echtgenoot, haar betovergrootmoeder Carolina van Oranje-Nassau was een zus van Willem III's overgrootvader Willem V van Oranje-Nassau. Emma's betovergrootvader Frederik I van Württemberg was ook nog een broer van Willem III's grootmoeder Sophia Dorothea Augusta Louisa van Württemberg.

• Willem III vond rust bij Emma,zijn jeugdige tweede echtgenote.Eerder was de koning getrouwd met zijn nicht Sophie van Württemberg,die in 1877 was overleden.Hun huwelijk was slecht,de echtelieden leefden sinds 1855 gescheiden van tafel en bed.

• Toen de eerste echtgenote van Willem III overleed en de zoons uit het eerste huwelijk niet in het huwelijk leken te gaan treden zag Willem III zich genoodzaakt om voor een tweede maal in het huwelijk te treden om zo de Oranje-dynastie voor uitsterven te behoeden.

• De keuze voor Emma kwam tot stand nadat Willems ministers een huwelijk met een operazangeres resoluut hadden afgewezen en vervolgens drie vrouwen die wel in aanmerking kwamen weigerden met hem te trouwen.Op verzoek van zijn enige zuster nam hij contact op met het vorstenpaar van Waldeck-Pyrmont,dat meerdere huwbare dochters had.Op 28 juli 1878 maakte hij in de zomerresidentie van het echtpaar in Pyrmont tegelijkertijd kennis met Emma en haar drie jaar oudere zuster Pauline. Zijn oog viel eerst op Pauline,maar al snel koos hij voor Emma.

• Bij het vaststellen van de huwelijks -voorwaarden kreeg Emma als bruidsschat van haar ouders voor 40.000 gulden effecten mee.Van haar echtgenoot zou zij jaarlijks eenzelfde bedrag ontvangen.Voor elk kind dat uit het huwelijk geboren ging worden,zou Willem 50.000 gulden vastzetten in het Nederlands Grootboek Nationale Schuld.Het kind zou dat geld bij haar achttiende verjaardag ontvangen. Emma zou tot dan jaarlijks de rente krijgen.

• Willem sprak geen Duits en tot zijn dood sprak Emma Frans met hem,dat ook in Nederland de hoftaal was.De eerste jaren van haar huwelijk leidde koningin Emma een onbezorgd leven.Zij wijdde zich volledig aan de opvoeding van haar "Wimmy".Maar de toekomst tekende zich al spoedig anders af dan verwacht.In 1884 stierf prins Alexander,de ongehuwde jongste zoon uit het huwelijk van Willem III en koningin Sophie. Willems oudste zoon,prins Willem (38),bleef vrijgezel en was al in juni 1879 overleden.In 1850 had de koning de zesjarige Maurits verloren.

• Krachtens de grondwet werd nu prinses Wilhelmina de 'vermoedelijke troonopvolgster'. De prinses was pas drie jaar en de koning vijfenzestig.Derhalve diende wegens de hoge leeftijd van de koning een regent aangewezen te worden om eventueel namens de prinses tot aan haar meerderjarigheid het koninklijk gezag waar te nemen.De Verenigde Vergadering van de beide Kamers der Staten Generaal stemde op 29 juli 1884 in met de benoeming van koningin Emma als regentes.

• In hetzelfde jaar werden in een nieuw familieverdrag de afspraken bevestigd van de personele unie van Nederland met Luxemburg. Die hielden onder meer in dat alleen een mannelijke nakomeling groothertog van Luxemburg kon zijn.Willem wilde het verdrag aanpassen,zodat Wilhelmina het groothertogdom kon erven,maar Emma overtuigde hem om de eeuw oude afspraak na te komen.Daardoor werd na Willems overlijden een oom van Emma de nieuwe groothertog en ging Luxemburg voor Nederland verloren

• Vier jaar later werd Emma tevens benoemd tot voogdes over de minderjarige troonopvolgster. Dit gebeurde omdat de gezondheid van de koning in oktober 1888 sterk achteruit ging.In mei van dat jaar liet het koninklijk gezin de drukte van Den Haag achter zich en trok zich terug in Het Loo.De koning was niet meer in staat om te regeren,daarom werd koningin Emma op 14 november 1890 met algemene stemmen door de Staten Generaal benoemd tot regentes van haar man en op 20 november in Den Haag beëdigd.Zij nam de koning slechts drie dagen waar want op 23 november 1890 overleed de vorst,drieënzeventig jaar oud,en werd het koningschap overgedragen aan de tienjarige prinses Wilhelmina.Emma nam als regentes voor haar dochter,op 8 december 1890 daartoe beëdigd,tot aan Wilhelmina's achttiende verjaardag in 1898 de regeringstaak waar.

• Emma zette zo veel mogelijk de lijn van koning Willem III voort.Al direct trof zij maatregelen om elke minister eenmaal in de veertien dagen persoonlijk te ontmoeten.Anders dan haar overleden man hield zij zich nauwgezet aan de regels van het constitutionele koningschap.Ze stelde zich open voor iedereen die haar wilde spreken en stond erop zelf zo veel mogelijk post te openen en af te handelen,ook als zij op Het Loo of in Soestdijk vertoefde.In de periode van koningin-weduwe-regentes kreeg Emma onder meer driemaal te maken met een kabinets -formatie die haar zorg gaf.

• Naast haar bestuurlijke taken besteedde koningin-moeder Emma grote aandacht aan de opvoeding van haar dochter.In haar ogen diende de jeugd van de nieuwe koningin op haar zestiende voorbij te zijn,om dan nog twee jaar "klaargestoomd"te worden voor haar taak als regerende koningin die op 31 augustus 1898 zou beginnen.Tot 1896 werd Wilhelmina dan ook omringd door oude en wijze mensen,leden van de hofhouding en een gouvernante.Emma was vroeg oud,de dertigjarige vorstin zag er veel ouder uit dan haar jaren rechtvaardigden en haar gezondheid was broos.

• Als regerend koningin koos de jonge Wilhelmina al snel haar eigen weg.Zij probeerde onder de druk van haar moeder uit te komen, maar ze moest toch vaak terugvallen op de grote kennis van Emma in protocollaire kwesties. Aanvankelijk woonden de beide vorstinnen samen in paleis Noordeinde,maar toen Wilhelmina trouwde,trok Emma zich terug in het Paleis Lange Voorhout.Zij was niet meer zo gesteld op het society-leven aan het hof maar hield desondanks grote ontvangsten en ook audiënties voor diplomaten.Ook al leefde ze vrij teruggetrokken met haar eigen koninklijke huishouding,als weduwe van de oude koning voerde zij een grote staat.

• Emma zette zich volledig in voor de bestrijding van tuberculose,destijds volksziekte nummer 1, en deed veel aan liefdadigheid.Zelf had ze een van haar zusters,Sophie,verloren aan tbc.

• Toen in 1909 een troonopvolger(Juliana) was geboren,moest opnieuw worden voorzien in een onverhoopt regentschap gedurende de minderjarigheid van Juliana.Wilhelmina's echtgenoot,Hendrik,werd door de regering minder geschikt gevonden,terwijl politiek Nederland goede herinneringen bewaarde aan het regentschap van Emma.Wilhelmina stemde toe en Emma was opnieuw reserve-koningin van 1909 tot aan de staatsrechtelijke meerderjarigheid van prinses Juliana in 1927.

• Emma overleed op 20 maart 1934 op 75-jarige leeftijd aan de gevolgen van een longontsteking. Zij was eerst verkouden geworden en doordat er nog geen antibioticum bestond,verergerde de ziekte tot bronchitis en uiteindelijk tot de fatale longontsteking.Haar stoffelijk overschot werd op 27 maart bijgezet in de grafkelder van de Oranjes in de Nieuwe Kerk te Delft.

• Na haar overlijden werden in opdracht van koningin Wilhelmina twee Nederlandsch-Indische bankbiljetten van 10 en 20 gulden uitgegeven met de afbeelding van koningin Emma.